Hoofdstuk 2: Steden en volken

In deze paragraaf vergelijkt Spengler de verschillende naties van de antieke, magische en faustische cultuur. Antieke naties zijn conform de statisch-euclidische ziel van hun cultuur de kleinst denkbare fysieke eenheden. Het volk van elke afzonderlijke stad is een natie (‘de Hellenen’ daarentegen zijn geen natie, maar vormen slechts de som van de naties). Elk volk is een zichtbaar en overzienbaar lichaam. Een natie in magische stijl is de gemeenschap van geloofsbelijders, het collectief van al diegenen die de juiste weg naar het heil kennen en door de consensus van dit geloof innerlijk met elkaar zijn verbonden. Tot een antieke natie behoort men door het bezit van het burgerrecht, tot een magische natie door een sacramentele daad, tot de joodse door besnijdenis. Een antieke natie heeft geen exclusieve relatie met een cult, de magische valt met het begrip kerk samen. De westerse natie is met het landschap verbonden, de magische met haar religieus schrift. Spengler beschrijft hoe het jodendom, het christendom en de islam direct bij geboorte als ‘volken’ en ‘naties’ werden beschouwd. Aan het eind van het eerste millennium glijden deze naties af naar de vorm van de fellahvolken. De naties in faustische stijl komen rond het jaar 1000 op, vanaf dan voelen mensen overal op belangrijke posten zich Duitsers, Italianen, Spanjaarden of Fransen. Aan de etnische vorm in de faustische cultuur ligt een hang naar het oneindige ten grondslag. Het vaderland als weidsheid is een gebied waarvan nauwelijks één individu ooit de grenzen heeft gezien en toch is hij bereid ervoor te sterven. Dit is typisch en enkel faustisch. Boven de idee van het vaderland verheft zich de idee van de dynastie. Faustische volken zijn historische volken die zich door geschiedenis verbonden voelen. Antieke geschiedenis was voor het antieke oog een keten van toevalligheden, magische geschiedenis de voortschrijdende verwerkelijking van een God gegeven wereldplan, faustische geschiedenis is een groot willen volgens een bewuste logica, die de naties tot het einde toe moeten volgen en waarin ze door hun heersers worden geleid en vertegenwoordigd. Dit is een karaktertrek van het ras, er kunnen er geen redenen voor worden aangevoerd.

Het standsideaal van ridderschap heeft zowel in Duitsland als in Engeland, Frankrijk en Spanje op verschillende manieren disciplinerend gewerkt en ervoor gezorgd dat wat in de afzonderlijke naties als ‘ras’ wordt gevoeld in brede kringen ingang heeft gevonden. Daarop berusten de historische en daarom voor de oudheid volstrekt vreemde begrippen van het zuivere bloed en de gelijke komaf. Volken zijn het gevolg van successieoorlogen en dynastieke lotgevallen. Het verzet tegen huizen, de ondergang van huizen en de stichting van nieuwe huizen creëert naties. Faustische naties zijn dynastieke eenheden. De laatste natie van het Westen is de Pruisische, een schepping van het huis Hohenzollern. Aan het eind van de achttiende eeuw vindt die merkwaardige ommekeer plaats waardoor het nationale bewustzijn zich van het dynastieke principe wil emanciperen. Dan wordt een geestelijk, rationeel en geciviliseerd nationalisme voor een gevoeld nationalisme in de plaats gebracht.

Met historische pseudomorfosen duidt Spengler op die gevallen waarin een vreemde oude cultuur het land met zo’n dikke laag bedekt dat een jonge, die daar thuis is, geen lucht krijgt en geen zuivere, eigen uitdrukkingsvormen kan ontwikkelen – zelfs niet eens tot volle ontplooiing van haar zelfbewustzijn komt. Dit is het geval bij de Arabische cultuur. Vanaf 300 voor Christus vindt er onder de jonge volkeren van de Arameessprekende wereld een grote opwekkingsbeweging plaats. Alle bestaande religies, of hun goden nu de namen van Ahura Mazda, Baäl of Jahweh dragen, raken doordrongen van een nieuwe verhouding van de mens tot God, van een volstrekt nieuw wereldgevoel. Overal waren er aanzetten tot een grote creativiteit, maar precies op dat moment verschenen de Macedoniërs die een laag antieke beschaving uitspreidden tot aan India en Turkestan. Op deze plek en deze manier werd de pseudomorfose voorbereid. De magische cultuur is geografisch en historisch de middelste in de groep hoge culturen, de enige die in ruimte en tijd met bijna alle andere in aanraking is gekomen. Zij is een belangrijke schakel in de opbouw van de geschiedenis als geheel binnen ons wereldbeeld, maar wordt tot op heden niet goed begrepen. Er werd alleen gefocust op hetgeen in de Griekse of Latijnse taal werd geschreven en dit werd dan tot de laatantieke cultuur gerekend. Maar er bestond hier een besloten groep magische literaturen die werden gedragen door één geest ondanks dat ze in meerdere talen waren geschreven. Een natie in magische stijl heeft namelijk geen moedertaal. Ook op godsdienstig vlak is de magische cultuur kunstmatig gescheiden: islam, christendom en jodendom uit die tijd zijn allemaal zielsverwant, maar worden onterecht tot aparte culturen gerekend.