Boek 2 – Hoofdstuk 5 SAMENVATTING BIJ BOEK 2 – HOOFDSTUK 5

Hoofdstuk 5: De vormenwereld van het economisch leven

§7
btn opener

Het is enkel de faustische cultuur gelukt zich de natuur zo sterk van zijn geestelijke kracht afhankelijk te maken. Maar hiermee is de faustische mens juist de slaaf van zijn schepping geworden. Zijn aantal en de inrichting van zijn leven worden door de machine in een baan geleid waar geen stilstand meer bestaat. De economische wereld van de machine-industrie dwingt zowel de ondernemer als de fabrieksarbeider tot gehoorzaamheid. Beiden zijn slaven, geen meesters van de machine. De organisator en de bestuurder vormen het middelpunt in dit kunstmatige en gecompliceerde rijk van de machine.

Om die reden is één figuur nog belangrijker voor het in stand houden van dit voortdurend bedreigde bouwwerk: de ingenieur, de kenner en priester van de machine. De industrie hangt af van het bestaan van honderdduizend getalenteerde, streng geschoolde geesten, die de techniek beheersen en steeds verder ontwikkelen. De ingenieur is in alle stilte haar eigenlijke meester en haar lot. De machine-industrie houdt slechts zolang stand als de knapste koppen tot dit beroep aangetrokken blijven, dan is ook de uitputting van steenkoollagen geen probleem meer, want daar vinden ze wel wat op.

§ 8

Even titanisch is de stormloop van het geld op deze geestelijke macht. Ook de industrie is nog aan de aarde gebonden. Alleen de haute finance is totaal vrij, totaal ongrijpbaar. Het is de wanhopige strijd van het technische denken om tegenover het denken in geld zijn vrijheid te bewaren. Omdat geld een vorm van denken is dooft het uit zodra het de economische wereld tot haar einde heeft doordacht. Daarmee breekt het einde aan van het succesverhaal van het geld en begint de laatste strijd, die tussen geld en bloed. De opkomst van het caesarisme maakt korte metten met de dictatuur van het geld en zijn politieke wapen, de democratie. De politiek claimt weer haar positie boven de economie. Noemt men de geldmachten kapitalisme, en de wil om voorbij alle klassenbelangen een sterke politiek-economische orde in het leven te roepen socialisme, een systeem van voorname zorg en plichtsbetrachting, dat het geheel voor de beslissende strijd van de geschiedenis goed in vorm houdt, dan is deze strijd tegelijk een worsteling tussen geld en recht.

Een macht kan alleen door een andere macht omver worden geworpen, niet door een principe, en het recht/bloed is de enige macht die tegenover het geld staat. Het recht zal willen bogen op een voorname traditie en de eerzucht van sterke geslachten, die hun bevrediging niet vinden in het vergaren van rijkdommen. Het geld zal ten onder gaan, want het gaat in de geschiedenis om het leven en altijd alleen om het leven, het ras, de triomf van de wil tot macht, en niet om de overwinning van waarheden, uitvindingen of geld. Zo eindigt het schouwspel van een hoge cultuur, die hele wonderbaarlijke wereld van godheden, kunsten, ideeën, veldslagen en steden weer met de oerfeiten van het eeuwige bloed, dat identiek is met de eeuwig circulerende kosmische stromen. Voor ons, voor wie het caesarisme nadert, is daarmee binnen een beperkte horizon de richting aangegeven van ons willen en moeten – zonder welke het leven het niet waard is om geleefd te worden. Wij hebben niet de vrijheid om dit of dat te bereiken, wij hebben alleen de vrijheid het noodzakelijke te doen of niets te doen.

Het boerenleven wordt vaak geromantiseerd. Programma’s als Boer zoekt vrouw en aantrekkelijke Campina-reclames spreken wat dat betreft boekdelen. Maar het leven op het platteland is lang niet zo idyllisch als we ons dat vaak voorstellen. De boer staat anno 2018 in dienst van een hysterische wereldeconomie en dient voornamelijk als voeder van de moderne stadsbewoner. Dat is een gevaar. Zoals Spengler in De ondergang van het Avondland op verschillende manieren voor het voetlicht brengt: voor een vitale samenleving is binding met de grond van levensbelang. Tim van der Meulen, Joris Peereboom en Kurt Kooiman leggen in dit artikel uit wat Spengler hiermee bedoelt. 

Spenglerlab_4.jpg

Spenglerlab *

Studenten master Filosofie van cultuur en bestuur

Lees deze bijdrage

Sebastiaan Crul en David van Overbeek, studenten van het Spenglerlab, interviewen Spengler. Over het denken in termen van geld en de financialisering van onze samenleving.

Spenglerlab_4.jpg

Spenglerlab *

Studenten master Filosofie van cultuur en bestuur

Lees deze bijdrage